به نقل از «جنوب نیوز»

آیینی که در هیاهوی ترقه گم شد

تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۱۷۷۷۸۰

جشن چهارشنبه سوری، مقدمه‌ای برای برپایی جشن‌های نوروزی مردم برای استقبال از بهار است که این روزها در هیاهوی افراط‌گرایی گم شده است.

به گزارش جنوب نیوز؛ از جمله جشن‌های کهن ایرانیان، جشن چهارشنبه‌ آخر سال بوده است. با توجه به محوریّت آتش در این جشن، می‌توان دریافت که این آیین، به مانند جشن سده از جمله جشن‌های آتش بوده که در میان ایرانیان باستان رواج داشته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

امّا در منابع اوستایی و متون فارسی میانه این جشن را نه با نام چهارشنبه‌سوری بلکه به نام جشن سوری می‌شناختند و شب سوری، شبی بوده است که ایرانیان به احترام نیاکان درگذشته‌ خود آتشی می‌افروختند.

چهارشنبه سوری یک جشن نوروزی و بهاری بوده که براساس آیین باستانی ایرانی در این شب آتش بزرگی برپا که تا صبح زود و طلوع آفتاب، برافروخته می‌ماند و مردم از روی آتش می‌پریدند و با گفتن

 سرخی تو از من
***
سرخی آتش مال ما
 زردی ما مال شما
***
گل چهارشنبه سوری
درد و بلا رو ببری

زردی، بیماری و مشکلاتشان را به دست آتش می‌سپردند و به جای آن سرخی، گرما و نیرو را از آتش هدیه می‌گرفتند.

 

هدف از برپایی این جشن این است که ایرانیان طبق رسوم نیاکان خود، دفع شر و بلا را انجام داده و برای برآورده شدن آرزوهایشان این مراسم را برگزار می‌کردند.

واژه سور در ادبیات فارسی به معنای جشن، مهمانی و سرخ آمده، جشن سور از زمان ایران باستان در ایران برگزار شده، در ایران کهن، هر سال دارای 12 ماه و هر ماه دارای 30 روز بوده که هر روز از این 30 روز دارای اسامی مشخص است که یکی از این شب‌ها به نام چهارشنبه سوری در شب آخرین چهارشنبه سال بوده است.
 

برخی از آداب مربوط به چهارشنبه آخر سال

شال اندازی از آداب چهارشنبه سوری بوده و  پس از مراسم آتش‌افروزی جوانان به بام همسایگان و خویشان می‌رفتند و از روی روزنه‌ بالای اتاق (روزنه‌ بخاری) شال درازی را به درون می‌انداختند. صاحب خانه می‌بایست هدیه‌ای در شال بگذارد.

از دیگر مراسم چهارشنبه سوری فالگوش ایستادن بوده است و آن بیشتر مخصوص کسانی بود که آرزویی داشتند. مانند دختران دم بخت یا زنان در آرزوی فرزند. آن‌ها سر چهار راهی که نماد گذار از مشکل بود می‌ایستادند و کلیدی را که نماد گشایش بود، زیر پا می‌گذاشتند. نیت می‌کردند و به گوش می‌ایستادند و گفت و گوی اولین رهگذران را پاسخ نیت خود می‌دانستند. آن‌ها در واقع از فروهر‌ها می‌خواستند که بستگی کارشان را با کلیدی که زیر پا داشتند، بگشایند.

قاشق زنی هم تمثیلی بود از پذیرایی از فروهر‌ها… زیرا که قاشق و ظرف مسین نشانه‌ خوراک و خوردن بود.

 

ایرانیان باستان برای فروهر‌ها بر بام خانه غذاها‌ی گوناگون می‌گذاشتند تا از این میهمانان تازه رسیده‌ی آسمانی پذیرایی کنند و چون فروهر‌ها پنهان و غیر محسوس‌اند، کسانی هم که برای قاشق زنی می‌رفتند، سعی می‌کردند روی بپوشانند و ناشناس بمانند و، چون غذا و آجیل را مخصوص فروهر می‌دانستند، دریافتشان را خوش یمن می‌پنداشتند.

در مورد قاشق زنی برخی بر این باور هستند که هدف از آن کمک به فقرا و نیازمندان در قالب ناشناس بوده است. در این رسم، نیازمندان به صورت ناشناس و در حالی که پوششی روی صورت خود کشیده بودند، به در خانه‌ اهالی می‌رفتند و بدون اینکه سخنی میان دو طرف رد و بدل شود، با ضربه زدن به یک کاسه یا ظرف مسی صاحب خانه را از حضور خود آگاه می‌کردند و او هم بسته به استطاعت یا علاقه، پول یا بنشن(خوراکی) در ظرف می‌ریخت.

متاسفانه نسل جدید ایران از آیین‌های این جشن شناخت چندانی ندارد. آیین‌های زیبایی مانند افروختن آتش و پریدن از روی آن‌ها و گفتن سرخی تو از من و زردی من از تو؛ و همچنین مراسمی مانند قاشق زنی که کودکان چه پسر و چه دختر با پوشاندن روی خود با شال و چادر به در خانه می‌رفتند و صاحبان خانه به آن‌ها شیرینی و آجیل می‌دادند؛ و دیگر مراسم شال اندازی که از بالای پشت بام‌ها شال و چادر آویزان میکردند و صاحبان خانه در گوشه شال و چادر برایشان آجیل و شیرینی می‌بستند؛ و همچنین فال گوش ایستادن.

 مراسم چهارشنبه سوری در شیراز

مجتبی دورودی پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در خصوص آداب و رسوم چهارشنبه سوری، اظهار داشت: با توجه به ارادتی که شیرازی‌ها به حافظ دارند، در شب چهارشنبه سوری دور هم جمع شده و از دیوان حافظ فال می‌گیرند.

وی می‌گوید: شیرازی‌ها چهارشنبه آخر سال را مانند دیگر شهر‌های کشور چهارشنبه سوری می‌گویند و غروب سه‌شنبه مرسوم است که هفت کپه و یا سه کپه خار تهیه می‌کنند؛ آن‌ها را آتش زده و از آتش می‌پرند و می‌گویند: «زردی من از تو، سرخی تو از من».

 

درودی ادامه داد: در قدیم برخی از زنان و دختران شیراز به سعدیه رفته و د‌ر آب حوض ماهی آب‌تنی و با جام دعا و چهل کلید آب به سر می‌کردند. این کار به خاطر سلامتی انجام می‌شود.

وی گفت: همچنین رسم است که دختران دم بخت در این شب برای بخت گشایی به زیارت حضرت احمد بن موسی شاه‌چراغ (ع) می‌رفتند.  

پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران تصریح کرد: فال گوش ایستادن در چهارشنبه سوری نیز نزد زنان شیرازی مرسوم بوده و زنی که بخواهد فال گوش بایستد چادر سر کرده، نیت می‌کند و در گوشه‌ای در کوچه می‌ایستد و بر اساس گفته عابران تفال می‌زند. اگر گفته را مطابق میلش دید، خود را به مراد رسیده می‌داند.

درودی ادامه داد: رسم بوده که بعضی از زنان برای برآورده شدن حاجت در زیر منبر مسجد جامع شیراز حلوا درست می‌کردند.

به گفته این پژوهشگر، از جمله مراسم دیگری که شیرازیان دارند پخت آشی است به نام «ابودردا»؛ بعضی معتقدند که وسایل اولیه این آش باید حتما از راه گدایی تامین شود. این آش را هم به خاطر درمان بیماری و هم به خاطر بخت‌گشایی می‌پختند.

درودی تصریح کرد: در شب چهارشنبه سوری در شیراز رسم است که دختران دم بخت ابریشم هفت رنگ به کمر بسته و صبح روز چهارشنبه کودک نابالغی را وامی‌دارند که ابریشم را باز کند به این نیت که گره از بختشان باز شود.
باز رسم است در شیراز دختر‌های بخت بسته به محل معروفی به نام «خانه سید ابوتراب» که در داخل شهر در کوچه «شیشه‌گرها» واقع شده بود می‌رفتند و زیر درخت کهنسالی که در آن خانه وجود دارد حلوا می‌پختند و بین فقرا تقسیم می‌کردند و از صاحب آن خانه یعنی سید ابوتراب"که گویا سید بزرگواری بوده و 600 سال قبل از این می‌زیسته و صاحب کرامت بوده حاجت می‌خواهند.

در این شب شیرازیان «بوخوش اسفند» را در آتش می‌ریزند که خانه را معطر کند. بوی بوخوش خاصیت گندزدایی هم دارد و از گذشته‌های دور مورد توجه مردم بوده است.

وی ابراز داشت: ازجمله خوردنی‌هایی که شب چهارشنبه سوری شیرازی‌ها میل می‌کنند آجیل است که بدان آجیل شیرین هم می‌گویند. این آجیل مخلوطی است از کشمش، نخودچی، مغز بادام، مغز گردو، انجیر، مویز، توت خشک، کنجد بوداده، شاهدانه، تخمک یا تخمه، گندم برشته، قصب، خارک (نوعی خرمای خشک) و قیسی.

در سال‌های اخیر چهارشنبه سوری با حرکت به سوی خشونت، تحریف و استحاله شده است و از اصالت خود فاصله گرفته است. امروزه، استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا که بعضاً دست ساز و خطرناک هستند بسیار رایج است و جایگزین آیین‌های کهن شده است.

در چند سال گذشته، این شب همواره دارای آمار آسیب‌دیدگی و گاهی دارای تلفات جانی بوده است. برگزاری چهارشنبه سوری با آلودگی صوتی، آسیب به تابلو‌ها و دیوار‌های شهر و ایجاد فضایی خشونت‌آمیز و تنش زا همراه است به‌طوری که برخی شهروندان از رفت و آمد در خیابان‌ها بیم دارند».‌

چهارشنبه سوری را تبدیل به چهارشنبه سوزی نکنیم!

رئیس اورژانس فارس با اعلام آمار مربوط به حوادث شب چهارشنبه سوری سال گذشته، از بروز سانحه برای 32 نفر از مردم استان و خدمات‌رسانی به آنان خبر داد و گفت: مجموع تعداد مصدومانی که در شب چهارشنبه سوری به بیمارستان‌های استان فارس مراجعه داشته‌اند، 87 مورد بوده که 32 مصدوم 24 نفر در شیراز و 8 نفر در دیگر شهرستان‌های استان، با آمبولانس‌های اورژانس به مراکز درمانی اعزام شده‌اند.

 

محمدجواد مرادیان بیشترین آسیب‌ها در مصدومان این سوانح در فارس را مربوط به ناحیه دست، سر، گردن و پا اعلام کرد و ادامه داد: شایع‌ترین علت آسیب‌ها نیز سوختگی، همراه با انواع آسیب‌ها بوده است.

رضا ملک نسب مدیر مرکز آموزشی درمانی خلیلی نیز از مراجعه 47 مصدوم به این مرکز، در اثر سوانح شب چهارشنبه آخر سال خبر داد که حدود 20 نفر از این افراد در درست کردن و یا استفاده از این مواد محترقه و آتشبازی نقشی نداشتند و 27 حادثه دیده نیز افرادی بودند که خود درگیر استفاده از مواد محترقه بودند.
 

پرهیز از نگهداری مواد آتش‌زا در جیب لباس و کیف!

رئیس بیمارستان سوانح سوختگی و ترمیمی امیرالمومنین(ع) به عنوان مهم‌ترین مرکز پذیرش بیماران مبتلا به سوختگی نیز با اشاره به مصدومانی که هرساله با وجود توصیه‌ها جان خود را در شب چهارشنبه سوری به خطر می‌اندازند و یا قربانی بی‌توجهی دیگران می‌شوند، گفت: لازم است برای پیشگیری از سوانح، از حمل مواد محترقه و آتش‌گیر و انفجاری حتی به مقادیر بسیار کم، در جیب لباس و کیف خودداری کرد.

محمدعلی حقوقی با اشاره به اینکه در صورت نگهداری مواد آتش‌بازی، حتی مواد کم خطر، آن را در جای خشک و خنک نگهداری کنید، بیان کرد: بقایای مواد آتش‌زا را نباید به سرعت جمع‌آوری کرد بلکه 15 تا 20 دقیقه آن را جمع آوری و در یک سطل محتوی آب ریخته و سپس دفع کنیم.

 

وی با تاکید به در دسترس بودن آب در مواقع آتش بازی برای اطفای حریق، پرهیز از خرید مواد آتش بازی از دستفروش‌ها و جلوگیری از استفاده کودکان از مواد آتش‌زا ادامه داد: لازم است در شب چهارشنبه سوری از اقداماتی نظیر پرت کردن مواد آتش بازی به طرف افراد دیگر، نزدیک شدن به موادی که برای انفجار یا احتراق آماده کرده‌اند، پرتاب مواد آتش‌زا مانند فشفشه و موشک بر روی درخت‌ها، بام و بالکن منازل به طور جدی بپرهیزیم.

ای کاش با آگاهی از این فرهنگ زیبا و کهن، جشنی را آنگونه که بایسته است مهیّا و این روز و شب را نمادی برای هر چه پاکیزه‌تر کردن محیط زیست و طبیعتی که به آن وام‌دار هستیم قرار دهیم.

امید است امسال با برگزاری جشن‌های خانوادگی و بدون خطر بتوانیم پایانی شیرین‌ تر از همیشه برای سال 97 رقم بزنیم.

منبع: جنوب نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jonoubnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جنوب نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۱۷۷۷۸۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گاز شهری کرج، چهارشنبه قطع می شود

‌به گزارش تابناک به نقل از مهر، شرکت گاز استان البرز در نظر دارد نسبت به قطع گاز شهری قسمتی از کرج به آدرس حد فاصل میان خیابان برغان و شریعتی و حد فاصل خیابان چالوس تا کوچه مهارج، کوچه‌های ناهید، مهرگان، گندم بخش شمالی، دانش، لاله، کرمی، گنجی، حافظ، گلشن، مدرسه مهاجر، عارف، هما و فرعی‌های منشعب در روز چهار شنبه ۱۹ اردیبهشت ماه از ساعت ۸ صبح الی ۱۶ اقدام کند.

از ساکنان درخواست می‌شود تمهیدات لازم را پیش بینی کنند.

بدیهی است پس از پایان عملیات نسبت به وصل مجدد گاز مشترکان اقدام لازم معمول خواهد شد. به منظور رعایت کامل مسائل ایمنی در زمان وصل گاز حضور ساکنان در محل سکونت الزامی است.

در صورت نیاز، مشترکان می‌توانند با شماره تلفن ۱۹۴ مرکز امداد گازرسانی تماس حاصل کنند.